Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί φίλοι,

Ήταν για μένα ιδιαίτερη ικανοποίηση αλλά και τιμή το γεγονός ότι ο Παγκαλαβρυτινός Σύλλογος Πάτρας μου ανέθεσε να είμαι ο κεντρικός ομιλητής στη σημερινή εκδήλωση. Όπως είναι γνωστό καθημερινά έχουμε ένα πλήθος εκδηλώσεων και θα έλεγα μάλιστα ότι έχουμε ένα πληθωρισμό από εκδηλώσεις.Όμως η σημερινή ξεχωρίζει ανάμεσα σε όλες και όλοι ξέρουμε το γιατί.Αυτό που τιμάμε σήμερα είναι η επέτειος της 25ης Μαρτίου, δηλαδή η πράξη ίδρυσης της νεοελληνικής ανεξαρτησίας, η πράξη ίδρυσης για την επιστροφή του ελληνικού έθνους στο σύγχρονο κόσμο.Τιμάμε τη στιγμή της εκκίνησης  για την πορεία και για τη σύγχρονη ύπαρξή μας. Τιμάμε την ιδιαίτερη συμβολή των Καλαβρύτων και των ανθρώπων τους στον αγώνα. Πρόκειται συνεπώς για μια μεγάλη στιγμή και μπορώ να πω ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη στιγμή της νεώτερης ιστορίας μας.

Αγαπητοί φίλοι,

Το ιστορικό του αγώνα της παλιγγενεσίας είναι σε γενικές γραμμές γνωστό και υπάρχει μια πλούσια βιβλιογραφία για όποιον θέλει να πλουτίσει την ιστορική του γνώση.Είναι το χρονικό των γεγονότων που ξεκινούν άτυπα στις 16-17 Μαρτίου του 1821 στη Χελωνοσπηλιά, που ξεκινούν επίσημα την 25η Μαρτίου του 1821 στα Καλάβρυτα και τελειώνουν με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 20 Οκτωβρίου του 1827. Το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημερομηνίες είναι πυκνό σε γεγονότα που έβγαλαν στη  επιφάνεια όλες τις αρετές μας αλλά και αρκετά από τα ελαττώματά μας. Ωστόσο το βασικό είναι ότι εκείνος ο μεγαλειώδης αγώνας οδηγήθηκε σε αίσιο τέλος και είχε σαν τελικό αποτέλεσμα την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Δεν θα επεκταθώ στο χρονικό του αγώνα, στιγμή προς στιγμή και χρόνο με το χρόνο.Θα περιοριστώ σε μερικές επισημάνσεις που νομίζω ότι θα μας βοηθήσουν να δούμε μερικά γενικότερα θέματα.

Το πρώτο ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε είναι το πιο ουσιαστικό.Τι ήταν η ελληνική επανάσταση του 1821;

Ήταν ο αγώνας για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την οθωμανική καταπίεση.Ήταν η τελευταία από μια σειρά εξεγέρσεων που άρχισαν από τον 15ο αιώνα.Η δική μας επανάσταση ήταν η πρώτη εθνική επανάσταση στα Βαλκάνια και έδωσε το πρότυπο που οδήγησε αργότερα στην ίδρυση των Βαλκανικών κρατών. Προετοιμάστηκε από την Φιλική Εταιρεία τα μέλη της οποίας δημιούργησαν επαναστατικές εστίες από την Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη. Στην επιτυχία της συνέβαλε και το κίνημα του Ελληνικού Διαφωτισμού που αναπτύχθηκε από τον 18ο αιώνα. Η Ελληνική επανάσταση υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του 19ου αιώνα.
Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της Δυτικής Ευρώπης, προκάλεσε τη διάλυση της Ιεράς Συμμαχίας, ενέπνευσε διανοούμενους και καλλιτέχνες της Δύσης και γέννησε το κίνημα του Φιλελληνισμού.

Οφείλω τώρα να σταθώ για λίγο στα γεγονότα της 25ης Μαρτίου. Όπως ξέρετε, η 25η Μαρτίου είναι εθνική εορτή, όπως ορίστηκε με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα στις 15 Μαρτίου του 1838 ως επέτειος της έναρξης της Επανάστασης. Είναι γνωστό από πολλές πηγές ότι η ημέρα αυτή είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη το 1820 ως ημέρα έναρξης της επανάστασης.Είχε μάλιστα επιλεγεί, ακριβώς επειδή είναι η ημέρα του Ευαγγελισμού. Παρ' ότι για διάφορους λόγους η επανάσταση άρχισε νωρίτερα στην Πελοπόννησο, σε άλλα μέρη της Ελλάδας άρχισε ακριβώς την προκαθορισμένη ημερομηνία. Για το τί έγινε εκείνες τις ημέρες υπάρχουν πολλές απόψεις.
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές αλλά και την παράδοση, στις 25 Μαρτίου του 1821, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε το λάβαρο-σύμβολο της Επανάστασης και κήρυξε την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Αυτή είναι η ιστορία μας, αυτή είναι η παράδοσή μας και δεν βλέπω το λόγο να επιμένουμε πάρα πέρα σ’ αυτήν τη συζήτηση.
Αγαπητοί φίλοι,
Δεν είναι απλώς χρήσιμο, είναι απαραίτητο να εντρυφούμε ξανά και ξανά στα γεγονότα της εθνεγερσίας.Εκεί βρίσκεται η ιδρυτική μας πράξη, εκεί βρίσκεται το DNA μας. Μέσα από τα γεγονότα της επανάστασης, μέσα από τις ένδοξες αλλά και τις άτυχες στιγμές της, μπορούμε να δούμε και να καταλάβουμε πράγματα που μας συμβαίνουν και σήμερα και που έχουν σημαδέψει ολόκληρη την ιστορική διαδρομή μας. Επιτρέψτε μου να σταθώ σε μια μόνο στιγμή με τεράστιο όμως ειδικό βάρος. Είναι το πρώτο δάνειο που πήραμε το 1824-25, είναι το περίφημο δάνειο της ανεξαρτησίας. Το δάνειο ύψους 2,8 εκατομμυρίων λιρών εκδόθηκε υπό το άρτιο για να γίνει ελκυστικό στους επενδυτές. Αυτό σημαίνει ότι οι μετοχές είχαν ονομαστική αξία 100 λιρών αλλά διατέθηκαν στους ομολογιούχους αρχικά προς 59 λίρες η μία και κατόπιν προς 55,5 λίρες η κάθε μία. Δηλαδή η επαναστατική κυβέρνηση ανέλαβε ένα χρέος 2,8 εκατομμυρίων λιρών για να εισπράξει, υποτίθεται, ένα ποσόν ύψους 1.572.000 λιρών. Υποτίθεται. Διότι και από αυτό το περίπου 1,5 εκατομμύριο λίρες μεγάλο μέρος σπαταλήθηκε σε προμήθειες, σε αμοιβές, σε δώρα, σε παραγγελίες πλοίων που ποτέ δεν έφτασαν στην Ελλάδα. Κι έτσι η επαναστατική κυβέρνηση ανέλαβε μεν ένα χρέος 2,8 εκατομμυρίων λιρών ενώ στην Ελλάδα έφτασαν μόνο 540.000 λίρες. Που κι αυτά αποδείχτηκαν αρκετά για να ξεκινήσει η δική μας διχόνοια και οι εμφύλιες διαμάχες.

Αγαπητοί φίλοι,
Θα μπορούσα να μιλάω για ένδοξες μάχες και για στιγμές υπέροχου ηρωϊσμού.Για τα Δερβενάκια και για το Μεσολόγγι, για την Αράχωβα και το χάνι στη Γραβιά.Η επανάσταση του 1821 είναι γεμάτη από αυτά τα γεγονότα. Διάλεξα όμως να σας μιλήσω για τη στιγμή του πρώτου μας δανείου γιατί μέσα στον ηρωϊσμό, μέσα στον αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία, βρίσκουμε και το σπέρμα της ξένης εξάρτησης, βρίσκουμε και το σπέρμα της εκμετάλλευσης της Ελλάδας από τους δανειστές της, βρίσκουμε και το σπέρμα μιας ολόκληρης πορείας που φτάνει με τραγικό τρόπο μέχρι σήμερα. Θα κάνουμε όμως ένα ιστορικό λάθος αν σταθούμε μόνο σε αυτήν τη διδακτική ιστορία. Γιατί σε εκείνο το μεγάλο αγώνα υπήρχαν, όπως συμβαίνει πάντα, όλα μαζί και ταυτόχρονα. Και τα μεγαλειώδη και τα ποταπά, και τα πετάγματα στον ουρανό και οι αθλιότητες. Είπα μόλις τη φράση «πετάγματα στον ουρανό» και πρέπει εδώ να σταματήσω για μια ειδική αναφορά. Όλοι ξέρουμε από το σχολείο το μοναδικό έπος της πολιορκίας του Μεσολογγίου. Θα το καταλάβουμε όμως ακόμα καλύτερα αυτό το έπος αν δώσουμε το λόγο στο Νικόλαο Κασομούλη που έζησε μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Σας διαβάζω ένα μικρό απόσπασμα από τα «Ενθυμήματα» του Κασομούλη:
«...Από τα μέσα Φεβρουαρίου 1826 άρχισαν πολλές φαμελιές να υστερούνται το ψωμί. Μια γυναίκα ήτις περιέθαλπεν ασθενή και τον αυτάδελφόν μου Μήτρον, ετελείωσεν την θροφήν και μυστικά με άλλες δυο φαμελιές έσφαξαν ένα γαϊδουράκι και το έφαγαν...Ο Αγιομαυρίτης ιατρός, εμαγείρευσε τον σκύλον του με λάδι, από το οποίον είχαμεν αρκετόν και επαινούσε το φαγί του ότι ήταν το πλέον νόστιμον... Περί τες 15 Μαρτίου αρχίσαμεν τες πικραλήθρες, χορτάρι της θάλασσας ...Εδόθησαν και εις τους ποντικούς και ήτον ευτυχής όστις ηδύνατο να πιάσει ένα...».
Κι όμως, αυτοί οι άνθρωποι άντεξαν, δεν λύγισαν κάτω από αυτές τις φρικτές συνθήκες. Πάλεψαν με το όπλο στο χέρι μέχρι την τελευταία στιγμή, άφησαν άφωνο όλον τον κόσμο κι όποτε θέλουμε να πάρουμε κουράγιο ας τους θυμόμαστε. Γιατί από αυτήν τη φύτρα προερχόμαστε. Κι αν η ιστορία του δανείου που είπα νωρίτερα σας βάρυνε τις καρδιές, θα επαναλάβω μια μεγάλη κουβέντα του αγράμματου αγωνιστή για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα από πού ερχόμαστε. Από εκείνο το μεγάλο αγώνα αισθάνομαι την ανάγκη να σταθώ για λίγο και να σας διαβάσω μια φράση από τα «Απομνημονεύματα» του στρατηγού Μακρυγιάννη:
“Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί και αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Το λοιπόν δουλέψαμε όλοι μαζί, να την φυλάμε όλοι μαζί και να μη λέγει ούτε ο δυνατός «εγώ», ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστεί μόνος του να φκιάσει ή να χαλάσει, τότε να λέγει «εγώ», όταν όμως αγωνίζονται πολλοί να φκιάσουν τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» και όχι εις το «εγώ»”.
Αυτήν η κουβέντα του στρατηγού Μακρυγιάννη πρέπει να μας λέει πολλά. Πρώτα-πρώτα γιατί μας δείχνει το ήθος των ανθρώπων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας μας. Αλλά και επειδή η φράση αυτή πρέπει να μας γίνει οδηγός για το σήμερα. Είμαστε εις το εμείς και όχι εις το εγώ. Κι αν η πατρίδα μας περνάει σήμερα δύσκολες ώρες, η απάντηση βρίσκεται στα λόγια του Μακρυγιάννη. Βρίσκεται στο εμείς και όχι στο εγώ. Κανείς δεν θα σωθεί άμα χαθεί η πατρίδα. Και για να σωθεί η πατρίδα πρέπει να αγωνιστούμε εμείς, όλοι εμείς. Με αυτόν τον τρόπο κέρδισαν την ελευθερία οι πρόγονοι, στον ίδιο δρόμο πρέπει να βαδίσουμε πάλι. Γιατί δεν αρκεί να λέμε γενικά και αόριστα πως το ’21 μας εμπνέει, πρέπει ταυτόχρονα να βρούμε την πηγή αυτής της έμπνευσης και να προσπαθήσουμε να την μετατρέψουμε σε πράξη. Αυτή η πηγή βρίσκεται στα λόγια του στρατηγού Μακρυγιάννη, βρίσκεται στους πολιορκημένους του Μεσολογγίου, βρίσκεται στους Καλαβρυτινούς που μπήκαν μπροστά.
Ας δοκιμάσουμε αγαπητοί φίλοι να κάνουμε ξανά δικές μας αυτές τις πηγές της έμπνευσης κι ίσως αυτός να είναι ο μοναδικός τρόπος για να διδαχτούμε από το ’21 και για να πορευτούμε στο αύριο.
Σας ευχαριστώ.